در صنعت ساختمان‌سازی و ساخت سازه‌های مختلف از مصالح مختلفی استفاده می‌شود که هر کدام کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارند. دال بتنی یکی از انواع مصالح ساختمانی است که به عنوان سقف یکپارچه مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین می‌توان آن را به عنوان یکی از مهم‌ترین عضو‌های سازه‌ای در نظر گرفت. در ادامه به معر فی کامل آن به همراه مزایا و معایب می‌پردازیم.
دال بتنی چیست؟
دال بتنی که به آن Concrete Slab گفته می‌شود، از صفحاتی تخت با جنس بتن تشکیل شده است. امروزه و با پیشرفت تکنولوژی دال‌های بتنی دارای انحنا نیز تولید شده‌اند. دال بتنی سازه‌ای مهم و کاربردی است که در ساختمان‌سازی و ساخت سازه‌های مختلف مانند سد، پل، تونل و … کاربرد دارد. همچنین می‌توان از آن در بخش‌های مختلف سقف، پیاده رو، فوندانسیون و … نیز استفاده نمود.
مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده دال بتنی، میلگرد و بتن هستند. ضخامت این سازه معمولاً بین 10 تا 50 سانتی‌متر است. برای استفاده در سنگ فرش از دال‌هایی با ضخامت کمتر استفاده می‌شود.
مهم‌ترین کاربردهای دال بتنی کدامند؟
همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد از این سازه با ضخامت‌های مختلف در بخش‌های مختلف استفاده می‌شود. این سازه بسیار کاربردی است و در موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- کف و سقف ساختمان
- ساخت فوندانسیون
- تونل‌سازی
- ساخت عرشه پل
- پیاده رو و سنگ فرش
- ساخت بالکن
نحوه ساخت دال بتنی چگونه است؟
دال بتنی را می‌توان به دو صورت آماده کرد. در برخی از پروژه‌ها در همان محل توسط نیرو‌های کاربلد آماده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات نیز از دال بتنی‌های آماده و از پیش ساخته شده در سازه استفاده می‌شود. نمونه قالب‌های آماده‌ای وجود دارد که میلگرد‌ها درون آن قرار گرفته و بر روی آن خمیر بتن ریخته می‌شود. این میلگرد‌ها جهت تقویت هرچه بیشتر سازه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قالب‌های مورد استفاده برای تهیه دال، از جنس پلاستیک، چوب یا فولادی هستند. در اتمام کار و پس از خشک شدن کامل بتن، دال از قالب جدا شده و در محل موردنیاز استفاده می‌شود. اگر به دال‌های باکیفیت نیاز داشته باشید باید از قالب‌های فولادی یا پلاستیکی استفاده کنید.
در برخی از موارد نیازی به استفاده از قالب وجود ندارد. به عنوان مثال اگر صد داشته باشید برای کف ساختمان از این سازه استفاده کنید، دیوار‌های کناری مانند قالب عمل کرده و می‌توانید میلگرد و بتن را مستقیم کف ساختمان بریزید.
همچنین می‌توان از دال‌های پیش ساخته نیز استفاده نمود. این دال‌ها در کارخانه‌ها و با استفاده از وسایل و تجهیزات کارخانه‌ای تولید شده و به محل موردنیاز ارسال می‌شوند. این دال‌ها در ابعاد مختلف تولید شده تا برا یکاربرد‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرند.
مزایا و معایب دال بتنی پیش ساخته یا ساخته شده در محل
هر کدام از روش‌های ساخت دال بتنی مزایا و معایب خاص خود را دارند که با توجه به این موارد برای انتخاب آن‌ها تصمیم‌گیری می‌شود. مهم‌ترین ویژگی‌های دال بتنی پیش ساخته به صورت زیر هستند:
- سرعت ساخت بالاتر
- امکان کنترل کیفیت بتن استفاده شده
- مقاومت بالاتر
- عدم تأثیر آب و هوا بر روی ساخت سازه
- عدم نیاز به نیروی کار
- اقتصادی بودن مخصوصا برای پروژه‌های بزرگ
اما مهم‌ترین ویژگی‌های دال بتنی که در محل ساخته می‌شود نیز به صورت زیر هستند:
- اقتصادی بودن مخصوصا برای پروژه‌های کوچک
- هزینه پایین ابزار موردنیاز
- امکان ایجاد دال‌های بتنی با شکل‌های مختلف
- عدم نیاز به دقت بالا برای نصب
- هزینه تعمیر و نگهداری پایین
انواع دال بتنی
دال بتنی را می‌توان از نظر ویژگی‌های مختلف مانند انتقال بار، شکل نهایی و … به انواع مختلفی دسته‌بندی کرد. در ادامه انواع مختلف آن‌ها بررسی شده‌اند.
انواع دال از نظر انتقال بار
دال‌های مورد استفاده در سقف در دو نوع مختلف ساخته می‌شوند.
دال یک طرفه
در دال یکطرفه اندازه دهانه از اندازه دال کمتر است. به همین دلیل دال از دو طرف بر روی دو لبه قرار می‌گیرد. نحوه انتقال بار در این نوع دال، در جهت طولی است. گاهی اوقات از تکیه گاه‌هایی نیز برای مهار کردن دال استفاده می‌شود و آرماتور‌ها در راستای دهانه کوچک‌تر قرار می‌گیرند. در این حالت نیز همچنان دال یکطرفه است.
دال دو طرفه
در مدل دو طرفه اندازه دهانه از اندازه دال بیشتر است و برای نگهداری دال حتماً باید از تکیه گاه استفاده شود. تکیه گاه از چهار ضلع دال را نگه می‌دارد. همچنین در این روش آرماتور‌ها در هر دو جهت قرار می‌گیرند زیرا نیرو هم به صورت طولی و هم عرضی منتقل می‌شود.
انواع دال
علاوه بر نوع انتقال بار، دال‌ها از نظر ویژگی‌های دیگر به انواع دیگری نیز تقسیم می‌شوند.
دال معمولی
دال معمولی که با عنوان Conventional Slab شناخته می‌شود، به نوعی دال گفته می‌شود که بر روی ستون و تیر قرار داده می‌شود. این مدل ضخامتی بین 10 تا 15 سانتی‌متر دارد که نسبت به نمونه تخت کمتر است. همچنین بار آن توسط ستون و تیر منتقل می‌شود. در این نوع دال نیازی به سر ستون نیست و برای اجرای آن از قالب‌بندی بیشتری استفاده می‌شود.
دال بتنی تخت
دال تخت که به آن Flat Slab نیز گفته می‌شود، نوعی از دال است که از بتن‌های آرمه تشکیل شده و به صورت مستقیم بر روی ستون‌های بتنی قرار داده می‌شود. این دال‌ها باید بر روی ستون قرار گرفته تا ستون انتقال بار آن‌ها را بر عهده داشته باشد. حداقل ضخامت دال‌های تخت معمولاً 20 سانتی‌متر است. دال‌های تخت خود به چند نوع دارای کتیبه، سرستون، با کتیبه و سر ستون و بدون کتیبه و سر ستون تقسیم می‌شوند.
دال وافل یا مشبک
دال وافل یا مشبک به نوعی از دال گفته می‌شود که دو طرف آن به یکدیگر تفاوت دارد. یک طرف آن کاملاً صاف است و طرف دیگر به صورت مشبک طراحی شده است. این شبکه‌های توخالی باعث کاهش وزن کلی دال می‌شوند. البته هیچ گونه تأثیری در مقاومت و پایداری سازه‌ها ندارند. از این نوع سقف معمولاً در سازه‌هایی مانند بیمارستان، مجتمع تجاری، فرودگاه، ایستگاه راه آهن و … استفاده می‌شود که معمولاً با میزان لرزش بالایی همراه هستند.
دال تیرچه‌ای
Ribbed Slab یا دال تیرچه‌ای نوع دیگری از دال بتنی است که شباهت زیادی به دال وافل دارد. تفاوت آن‌ها در این است که در نوع تیرچه‌ای، در شبکه پایینی آن از تیرچه‌های موازی طول بلند استفاده می‌شود. تیرچه‌ها ب روی تیر‌های اصلی قرار می‌گیرند. پس از آن یک دال تخت بر روی تیرچه‌ها قرار گرفته و این نوع دال ایجاد می‌شود. انی نوع دال نیز همانند نوع مشبک یا وافل در ساختمان‌های عمومی و پر رفت و آمد استفاده می‌شود.
روش‌های پرداخت دال بتنی
روش‌های مختلفی برای پرداخت این سازه وجود دارد که در ادامه معرفی شده‌اند.
- تراز کردن دال بتنی: پس از اتمام کار بتن اضافه از سطح رویی دال برداشته شده تا سطح آن کاملاً تراز شود.
- شمشه کشی: برای این کار از یک شمشه استفاده شده تا تمام پستی و بلندی‌های سطح از بین بروند. همچنین دانه‌های درشت به داخل دال فرو روند. این کار باید بعد از مرحله ترازکردن صورت گیرد.
- درزکشی: درزکشی یکی دیگر از مراحل پرداخت دال بتنی است که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این کار برای تمام دال بتنی‌هایی که در قسمت‌های مختلف مانند ماشین رو، پیاده رو و … استفاده می‌شوند، انجام می‌شود. انی کار باعث می‌شود دال در مقابل پوسیدگی و خرد شدگی مقاومت بالایی داشته باشد.
- تخته مالی: پس از انجام لبه کشی و درز کشی، سطح بتن باید توسط ماله‌های مخصوص صاف و یکنواخت شود.
- ماله کشی: پس از تخته مالی، ماله کشی انجام می‌شود که این کار نیز برای ایجاد سطح صاف و متراکم انجام می‌شود.